“BLUE CHIP, LIQUIDITY, VOLUME, ‘ट्रेडही होत नाही’ हे तू काय म्हणतो आहेस.ते मला समजत नाही.”  काही आठवतंय का ?? माझे मार्केट मध्ये पहिले काही दिवस आणि माझ्या डोक्यात उडालेला गोंधळ !! तसं मार्केट चालू कसं सुरु होतं हे ध्यानात आलं होतं पण मार्केटची भाषा काही अजून समजत नव्हती. माझ्या ऑफिसमधले सगळे तसे मराठीच पण मार्केटबद्दल बोलताना त्यांची भाषाच बदलून जायची. मग हे असे शब्द एकू यायला लागायचे – BLUE CHIP, LIQUIDITY, VOLUME, TRADE. पेपर वाचायला गेलात तरी तेच, आणि अगदी शेअर मार्केटबद्दल चे हिंदी channel  बघितलेत तरी तेच. शब्द हेच !! त्यामुळे हे शब्द आणि हि भाषा सजून घेणं भाग होतं.
तसं तोपर्यंत मी रोज थोडा वेळ तरी ऑफिसमध्ये जायला सुरु केलं होतं. अश्याच एका दिवशी मी ऑफिसमध्ये ९ – ९:३० पर्यंत पोहोचले. मला खुर्ची मिळाली आणि पुढे बसायला मिळालं. त्यामुळे स्क्रीन दिसण्याचा प्राब्लेम मिटला. लोक लगबगीने येत होते. मार्केट उघडण्याच्या आधी आपली खरेदीविक्रीची order  लावण्यासाठी अहमहिका चालू होती. अमितने विचारले “अजून कोणाला batch ओर्डर टाकायची आहे का?”. तेव्हा मला batch ऑर्डर काय हे समजले. batch ऑर्डर का टाकावी त्याचा फायदा-तोटा काय होते ते नंतर पाहू.
मार्केट सुरु झालं. सुरुवातीला BSE आणि NSE दोन्हीचे निर्देशांक (sensex आणि nifty) वाढत होते. त्या वेळी  HDFC बँकेच्या शेअर्सचा वाढत होता आणी गिनी सिल्क मिल्सच्या शेअर्सचा भाव वीस पैसे कमी झाला. तेवढ्यात एका गृहस्थांचे स्क्रीनकडे लक्ष गेले. ते म्हणाले “ हा कोणता शेअर गिनी का जिनी यात काही news आहे का?” अमितने सांगितले  “madamना हे शेअर्स विकायचे आहेत.”
“असं का? बघा madam ही कंपनी TEXTILE शी संबंधित दिसते. टेक्सताईलचे शेअर्स वर आहेत का? या प्रकारच्या शेअर्समध्ये काहीं हालचाल असेल तर तुमच्या या शेअर्सचा भाव वाढेल.” ते गृहस्थ म्हणाले.
“कालच्यापेक्षा आज या शेअर्समध्ये थोडी movement आहे पण buyers नाहीत madam. साडेअकरा वाजेपर्यंत तरी एकही ट्रेड झालेला नाही.’ अमित म्हणाला. लगेचच माझ्या चेहेर्यावर नेहेमीच प्रश्नचिन्ह उमटलं.
तो म्हणाला – “थांबा, असं समजा कि आज या शेअरमध्ये बोहोनी झाली नाहीये. विकत घेणारा कोणी नाही तर विकून काय आणि कस होणार ते सांगा? त्यामुळे ट्रेड नाही”
“ट्रेड म्हणजे खरेदी-विक्री बरोबर?” मी मला खूप काही समजलंय असे भाव चेहेर्यावर आणून म्हटल 🙂
“एकदम बरोबर madam. तुम्हाला १०० पैकी १०० मार्क !! आता जर मी तुम्हाला सांगितल कि ट्रेड नाही तर volume कुठून येणार, तर तुम्ही काय समजाल?”
“कि बर्याच ट्रेड मिळून volume तयार होतो?” मी शाळेतली चुणचुणीत मुलं सांगतात तसं पटकन सांगितल
“ सही जवाब !! volume याचा अर्थ एका शेअरमध्ये ट्रेड आणि contracts यांची एका दिवसातील बेरीज. त्यामुळे ट्रेड नाही तर volume नाही आणि पर्यायाने liquidity नाही!!”
liquidity व्याख्या मला माहित होती . “liquidity म्हणजेच कोणत्याही शेअरमध्ये सहजगत्या व्यापार करून त्यांचे नकदिमध्ये रुपांतर करण्याची शेअर ची क्षमता” एक उदाहरण देते म्हणजे पटकन समजेल. समजा घरात कुणीतरी आजारी पडलय किंवा हॉस्पिटलमध्ये admit आहे आणि पैसे उभे करायचे आहेत. मग अशावेळी सर्वात आधी रोख रकमेचा आणि बँकेत असलेल्या पैशाचा उपयोग होतो. नंतरचा पर्याय असतो सोन्याचा. सोनं कितीही केव्हाही कुणालाही विकता येतं किंवा गहाण ठेवता येतं आणि ताबडतोब पैसा उभा राहतो. पण घर किंवा शेत एवढ्या चटकन विकत येत नाही. सोने एक ग्रामपासून कितीही विकता येते. तसे एक खोली किवा शेताचा एक तुकडा चटकन विकला असं होत नाही. पैसे मिळायला सहा महिने लागतात. तिथवर हॉस्पिटलमध्ये असणारा माणूस मारून जायचा!!. म्हणजेच घर शेत ह्या गोष्टींमध्ये liquidity  कमी आहे आणि सोनं, रोख किवा बँकेतील  deposit मध्ये liquidity  जास्त आहे म्हणून पैसे पटकन उभे करायचे असतील तर त्यांचा उपयोग पण जास्त !!
आता असाच विचार शेअरच्या बाबतीत करा. ज्या शेअर्समध्ये volume नाही आणि लवकर लवकर ट्रेड होत नाही ते शेअर्स विकावयाला त्रासदायक व गरजेच्या वेळी पैसा उभा करण्यासाठी निरुपयोगी !! कारण?? या शेअर्समध्ये liquidity नाही!!
तेंव्हा माझी tube पेटली कि गिनी सिल्कचे शेअर्स संधि मिळताच विकून टाकून मोकळ्या व्हा असं त्या  गृहस्थांनी का सांगितलं ते कळलं !!  अहो तेच ते, ज्यांनी माझे सगळे शेअर बघून त्या शेअर्सना वेगवेगळ्या गटात टाकून दिल होतं ना? तेच ते ..
हे जे काही शिकत होते ते मला नंतर फार उपयोगाला येणार होतं. शेवटी तुमचं मार्केटमधल यश हे तुम्ही कुठला शेअर काही घेता आणि कधी विकू शकता यावरच अवलंबून आहे. आणि त्यासाठीचे हे सगळे आडाखे !! जसे आपण अजून पुढे जाऊ तसे अजून बरेच आडाखे आणि नियम शिकायचे आहेत पण आज साठी इतक खूप झालं, नाही का?? भेटूच लवकर …
पुढील भाग वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा