आधीचा भाग वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा
गेल्या एका समालोचनात मी ‘ASBA’ या शब्दाचा उल्लेख केला आणि तुम्हाला हे हि सांगितलं कि त्याची माहिती नसल्यामुळे माझी कशी फजिती झाली. तशी तुमची होवू नये म्हणून हा भाग प्रकाशित करतीये.ASBA म्हणजेच APPLICATION SUPPORTED BY BLOCKED AMOUNT. ASBA म्हणजेच ज्याद्वारे बँकेला IPO, FPO, राईट्सच्या अर्जावर लिहिलेली रक्कम तुमच्या बचत/चालू खात्यामध्ये ब्लॉक करण्याचा अधिकार देण्यांत येतो. ही प्रक्रिया SEBI ने विकसित केली आहे. याचा उपयोग सध्या तरी IPO, FPO, आणी राईट्स इशूसाठी करण्यांत येतो.
उद्देश
शेअरमार्केटमध्ये जास्तीतजास्त लोक यावेत, त्यांच्या अडचणी दूर व्हाव्यांत, किरकोळ ग्राहकांपर्यंत शेअरमार्केटची संकल्पना पोहोचावी हा या मागचा उद्देश आहे. पूर्वी किरकोळ गुंतवणूकदारांना शेअर्स मिळत नसत. दोन लाखाचा अर्ज केल्याशिवाय शेअर्स मिळणे कठीण आणी जर इशू भरला नाही तर भरपूर शेअर्स देत. चेक पास झालेल्या दिवसापासून रक्कम पुन्हा खात्याला जमा होईपर्यंतच्या काळांत त्या रकमेवरचे व्याज मिळत नसे. चेक भरताना काही चूक झाली, किंवा सही चुकीची झाली, चेक फाटला तर बँक दंड आकारत असे आणी शेअर्सही मिळत नसत. या अडचणी लक्षांत घेवून SEBI ने ASBA ही प्रक्रिया विकसित केली.
कोण अर्ज करू शकतो
(१) सर्व गुंतवणूकदार ASBA योजेतून अर्ज करू शकतात. किरकोळ गुंतवणूकदार, QIB (QULIFIED INSTITUTIONAL BUYERS) NII( NON INSTITUTIONAL INVESTORS) अर्ज करू शकतात.
(२) राईट्स इशुच्या बाबतीत ज्यांची नावे DEMAT अकौंटमध्ये असतील ते अर्ज करू शकतात. DEMAT खात्यामध्ये शेअर आहेत पण कंपनीने ऑफर केलेल्या शेअर्सपेक्षा जास्त शेअर्ससाठी अर्ज करत असाल. स्वतःला राईट्स मध्ये ऑफर झालेले शेअर्स (ENTITLEMENT) पूर्णपणे किंवा अंशतः RENOUNCE केले नसतील तर अर्ज करू शकता. RENOUNCEE(ज्या माणसाच्या नावाने RENOUNCE केले असतील) अर्ज करू शकत नाही.
प्रक्रिया
SCSB (SELF CERTIFIED SYNDICATE BANKS) मधूनच अर्ज करता येतात.या बॅंका आणी त्यांच्या कोणत्या शाखा SCSB म्हणून काम करतात त्यांची यादी BSE NSE आणी SEBI यांच्या वेबसाईटवर मिळते.त्या पुढीलप्रमाणे
BSE :- WWW.bseindia.com , NSE :- WWW.nseindia.com, SEBI :- WWW.sebi.gov.in
या बॅंका SEBIचे नियम पाळतात. अर्ज स्वीकारतात, अर्जाची छाननी करतात, आवश्यक ती रक्कम खात्यामध्ये ब्लॉक करतात आणी सर्व माहिती संगणकाच्या बिडिंग PLATFORM वर अपलोड करतात. ALLOTMENT झाल्यानंतर जेवढे शेअर्स ALLOT झाले असतील तेवढी रक्कम अर्जदाराच्या खात्याला डेबिट करून ती रक्कम इशूअरला ट्रान्स्फर करतात. आणी उरलेली रक्कम अनब्लॉक (UNBLOCK) करतात. इशू WITHDRAWN केला किंवा FAIL गेला तरी रक्कम अनब्लॉक केली जाते. अर्जांत लिहिली असेल तेवढीच रक्कम ब्लॉक होते खात्यांत असलेली उरलेली रक्कम तुम्हाला हवी तशी तुम्ही वापरू शकता.
ASBA फॉर्म जेथे देतात तेथे DEMAT अकौंट असण्याची गरज नाही. जर तुमचा DEMAT अकौंट बँकेत असेल तर ASBA अकौंट त्याच बँकेत असण्याची गरज नाही. जर डेटा देण्यामध्ये गुंतवणूकदाराची चूक असेल तर गुंतवणूकदार जबाबदार असतो आणी SCSBची चूक असेल तर SCSB जबाबदार असते. तुम्ही फॉर्म बरोबर भरला आहे तरीही रिजेक्ट झाला तर प्रथम SCSB कडे तक्रार करावी. त्यांनी १५ दिवसांत उत्तर दिले पाहिजे. पंधरा दिवसांत उत्तर दिले नाही किंवा पंधरा दिवसांत दिलेल्या उत्तराने तुमचे समाधान झाले नाही तर SEBI कडे किंवा रजिस्ट्रार टू द इशूकडे तक्रार करा. SEBI कडे तक्रार खालील पत्त्यावर करावी.
INVESTOR GRIEVENCES CELL
OFFICE OF INVESTOR ASSISTANCE AND EDUCATION
SECURITIES AND EXCHANGE BOARD OF INDIA
PLOT NO. C -4 A, ‘G’ BLOCK
BANDRA KURLA COMPLEX, BANDRA EAST MUMBAI 400051
तुम्ही दिल्लीला काही कामासाठी गेला असाल पण तुमचा अकौंट मात्र मुंबईच्या शाखेत असेल तर तुम्ही दिल्लीतही अर्ज देऊ शकता. फक्त त्या बँकेत CORE-BANKING FACILITY असली पाहिजे. आणी ती शाखा DESIGNATED branch असली पाहिजे. तुम्ही फॉर्म फिजीकल किंवा ऑनलाईन भरू शकता. एका खात्यातून वेगवेगळ्या नावावर भरलेल्या पांच IPOच्या अर्जासाठी रकम ब्लॉक केली जाऊ शकते.फॉर्मवर मात्र PAN नंबर. DPID CLIENT ID, ASBAA खाते नंबर आणी ASBA खात्यावर केली असेल तशी स्पेसिमेन (नमुना) सही असणे जरुरीचे आहे.
तुम्हाला bid WITHDRAW करायची असेल तर बिडिंग पिरिअड सुरु असताना योग्य प्रकारे विनंती अर्ज करून अर्जावर APPLICATION नंबर TRS नंबर आणी सही करून तो अर्ज तुम्ही त्याच बँकेत द्यावा. म्हणजे SCSB तुमचे Bid DELETE करेल व लगेचच रक्कम अनब्लॉक करेल.परंतु बिडिंग पिरिअड संपल्यानंतर पण ALLOTMENTच्या आधी WITHDRAWALसाठी विनंती रजिस्ट्रारकडे करावी लागते.रजिस्ट्रार बीड रद्द करेल, SCSBला अर्जाची रक्कम अनब्लॉक करायला सांगेल, ALLOTMENT ची प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावरच तुमची रक्कम अनब्लॉक होईल.
फायदे
(१) अर्जावर लिहिलेली रक्कम ब्लॉक होते पण त्यावरील व्याज मिळत राहते.
(२) रिफंड वेळेवर मिळेल कां ? ही काळजी करावी लागत नाही.
(३) चेक रिटर्न गेल्यामुळे होणारे नुकसान टळते
(४) या सर्व प्रक्रीयेमध्ये बँक मध्यस्थ म्हणून काम करत असल्यामुळे विश्वासार्हता आहे.
अशाप्रकारे ASBA ही पद्धत साधी सोपी फायदेशीर वेळेची आणी खर्चाची बचत करणारी आणी आधुनिक आहे. १ जानेवारी २०१६ पासून ASBA ही प्रक्रिया IPOमध्ये अर्ज करण्यासाठी अनिवार्य ( MANDATORY) करण्यांत आली आहे. सेबी नवनवीन सुधारणा करीत आहे परंतु या सुधारणा ज्या बँकेत उपलब्ध असतील अशाच बँकेत तुम्ही अकौंट उघडावा म्हणजे IPO मध्ये अर्ज करताना कोणतीही अडचण येणार नाही.